Yapay Zeka Rekabetinde Yeni Perde: DeepSeek’in Hamlesi ve Küresel Gerilim
Yapay zeka dünyası, tarihinin en hareketli ve rekabetçi dönemlerinden birini yaşıyor. Google’ın Gemini 3 modelini piyasaya sürmesiyle alevlenen liderlik mücadelesi, beklenmedik bir aktörün hamlesiyle yeni bir boyut kazandı. Çinli yapay zeka şirketi DeepSeek, bu hafta içinde duyurduğu iki yeni modelle sadece teknik bir güncelleme yapmadı; adeta sektördeki güç dengelerine meydan okudu.
Google’ın yeni çıkan yıldızı Gemini 3, kullanıcılar tarafından adeta “öve öve bitirilemezken”, rakibi OpenAI için ciddi bir kayıp anlamına geldi. İlk veriler, ChatGPT’nin geliştiricisi OpenAI’ın, Gemini 3’ün etkisiyle müşterilerinin yaklaşık yüzde 6’sını kaybettiğini gösteriyor. Bu durum, OpenAI ofislerinde kırmızı alarm zillerinin çalmasına neden olmuş durumda. Ancak, bu iki devin gözü önünde, bu yılın başında düşük maliyetli ve güçlü modeliyle sektöre giriş yapan DeepSeek, sessiz sedasız ama son derece etkili bir hamleyle sahneye geri döndü.
DeepSeek V3.2 ve V3.2 Speciale: Sadece Metin Değil, “İş Çözen” Zeka
DeepSeek’in bu hafta piyasaya sürdüğü V3.2 ve V3.2 Speciale modelleri, şirketin stratejik rotasında radikal bir değişimin somut kanıtı. Bu modeller, geleneksel “sohbet eden” yapay zekaların çok ötesine geçerek, “ajan tarzı” (agent-style) çalışma kapasitesine odaklanıyor. Bu ne demek? Artık sadece insan gibi metin üretmekle kalmıyor, dış dünyayla etkileşime giriyorlar. Bir web tarayıcısını açıp araştırma yapabilir, bir yazılım aracını kullanarak veri analizi gerçekleştirebilir veya diğer uygulamalarla entegre olarak karmaşık bir iş akışını planlayıp yürütebilirler. DeepSeek, bu yeteneği “iş çözebilen sistemler” olarak tanımlıyor.
DeepSeek V3.2
Odak: Genel amaçlı performans ve araç kullanımı
Çığır Açan Özellik: Araç kullanımına “yapılandırılmış düşünme” yeteneğini entegre ediyor. Model, hızlı düşünen ve daha derin düşünen olmak üzere iki farklı modda çalışabiliyor. Bu, ona farklı karmaşıklıktaki görevler için esneklik sağlıyor.
İddia: Şirket, V3.2’nin genel performans olarak OpenAI’ın henüz resmi olarak yayınlanmamış GPT-5 modeli seviyesinde olduğunu iddia ediyor.
DeepSeek V3.2 Speciale
Odak: Ağır mantık yürütme ve yarışma tarzı zorlu görevler
Çığır Açan Özellik: Özellikle matematik olimpiyatları, kodlama yarışmaları ve karmaşık bilimsel problemler gibi alanlarda tasarlandı. DeepSeek, bu modelin performansının Google’ın en üst seviye tescilli modeli Gemini 3 Pro ile yarıştığını öne sürüyor.
Gizli Silah: Maliyet etkinliği sağlayan Sparse Attention mimarisi.
Sparse Attention: Uzun Metinlerin Maliyet Fatihinin Sırrı
DeepSeek’in bu kadar iddialı olmasının ve düşük bütçelerle rakiplerini zorlamasının arkasında, Sparse Attention (Aralıklı Dikkat) adı verilen kritik bir teknik yatıyor. Bu teknik, büyük dil modellerinin en büyük kabuslarından birine çözüm getiriyor: uzun metinlerle çalışmanın üstel olarak artan hesaplama maliyeti.
Tam Dikkat vs. Aralıklı Dikkat: Teknik Devrim
Geleneksel “full attention” (tam dikkat) mekanizmasında, model bir cümledeki her bir kelimeyi, o metindeki diğer tüm kelimelerle ilişkilendirmeye çalışır. “Kedi, halının üzerinde uyuyordu” gibi basit bir cümle için bu sorun değil. Ancak, 100 sayfalık bir akademik makaleyi veya binlerce satırlık bir yazılım kodunu analiz etmeye kalktığınızda, hesaplanması gereken ilişki sayısı astronomik seviyelere çıkar. Bu da işlem gücü, bellek ve enerji tüketiminde katlanarak artan bir maliyet demektir.
Sparse Attention ise bu yoğun ağı seyrelterek çalışır. Akıllı bir şekilde, yalnızca en alakalı ve bağlam için kritik olan kelimeler veya bölümler arasındaki ilişkilere odaklanır. Bir insanın uzun bir raporu okurken her kelimeye eşit önem vermek yerine, başlıklara, anahtar terimlere ve özet paragraflara odaklanması gibi düşünebilirsiniz. Bu yaklaşım, hesaplama yükünü ve bellek kullanımını büyük ölçüde düşürürken, modelin doğruluğundan ve anlama kapasitesinden çok az taviz vermesini sağlar.
Bu nedenle, Sparse Attention, uzun belge özetleme, karmaşık kod tabanlarının incelenmesi, derin araştırma analizleri ve DeepSeek’in hedeflediği gibi “ajan-tarzı” uzun vadeli planlama görevleri için bir oyun değiştiricidir.
Rekabet Kızışıyor: Açık Kaynak Dalgası ve R2 Beklentisi
DeepSeek’in bu hamlesi, boşlukta gerçekleşmedi. Sektörde OpenAI, Anthropic, Alibaba, Tencent ve Moonshot AI gibi rakiplerin neredeyse her hafta yeni atılımlar duyurduğu bir dönemde geldi. DeepSeek, daha düşük bütçelerle çalışmasına rağmen, yeni V3.2 serisinin bu yetenek farkını kapattığını iddia ediyor.
Şirketin 20 Ocak 2025’teki ilk çıkışı, Çin’deki yapay zeka ekosisteminde bir kırılma noktası yaratmıştı. Açık kaynak ve açık ağırlık (OS/OW) modeli olarak sunulan başarısı, ülkedeki neredeyse tüm büyük araştırma laboratuvarlarını benzer stratejiler izlemeye teşvik etti. Bu ilk dalganın arkasında, az kaynakla (sınırlı sayıda GPU) yüksek performans sunan R1 modeli vardı.
Şimdi ise tüm gözler, DeepSeek’in üzerinde çalıştığı söylenen R2 akıl yürütme modeline çevrildi. Sektör analistleri, R2’nin henüz piyasaya sürülmemiş olmasının arkasında yeterli hesaplama kaynağı (GPU) bulunamamasının yattığını düşünüyor. Ancak, şirketin çok yakında bu konuda bir duyuru yapması bekleniyor. R2’nin gelişiyle, yapay zeka performans rekabetinin tamamen yeni ve çok daha sert bir tura gireceği öngörülüyor.
DeepSeek, Alibaba, Tencent ve diğer Çinli oyuncuların açık kaynak modelleri, artık ülke içinde kamu kurumlarından finans sektörüne, eğitimden sağlığa kadar yaygın bir kullanım alanı buluyor. Bu eğilimin, Çin’in ulusal yapay zeka stratejisi doğrultusunda 2026’da daha da güçleneceği tahmin ediliyor.
Teknoloji Savaşlarında Yeni Cephe: GPU Kısıtlamaları ve Jeopolitik Gerilim
Teknik ilerlemelerin gölgesinde, çok daha büyük bir küresel satranç oyunu devam ediyor. ABD hükümetinin, Çin menşeli yapay zeka modellerine yönelik endişeleri ve takip seviyesi giderek artıyor.
Sızdırılan Beyaz Saray belgeleri, Washington yönetiminin artık sadece DeepSeek’i değil, diğer tüm Çinli açık kaynak yapay zeka modellerini de agresif bir şekilde incelemeye alacağını gösteriyor. Exiger ve CrowdStrike gibi siber güvenlik firmalarından, Çinli teknoloji şirketlerinin askeri kuruluşlarla bağlantıları olduğuna dair iddialar içeren raporların sürekli geldiği ve bu akışın devam edeceği belirtiliyor.
2025 boyunca ABD’nin, Nvidia ve AMD’nin gelişmiş Grafik İşlemci Birimi (GPU) çiplerinin Çin’e satışını hangi koşullarla sınırlayacağı büyük bir tartışma konusuydu. 2026’da da bu gerilimli müzakerelerin süreceği anlaşılıyor.
ABD Başkanı Donald Trump’ın, Nvidia’nın H200 “Hopper” nesli GPU’larının Çin’e ihracatına onay vermeyi değerlendirdiği bildiriliyor. Beyaz Saray yapay zeka yetkilisi David Sacks ve Nvidia CEO’su Jensen Huang’ın önerisi ise “kuşak bazlı esnek bir model”: Mevcut Hopper GPU’larına izin verilmesi, ancak gelecek nesil Blackwell, Rubin ve Feynman mimarili
