Sibirya’nın Buzlu Sessizliğini Yırtan İtiraz: Tomsk’ta Roblox Yasaklarına Karşı Nadir Bir Sokak Protestosu
Vladimir Vısotskiy Parkı’nda, kar fırtınasına rağmen bir araya gelen onlarca kişi, dijital dünyadaki yasaklara karşı fiziksel bir direniş sergiledi. Bu, sadece bir oyun platformu meselesinden çok daha fazlasıydı.
Moskova’nın yaklaşık 2 bin 900 kilometre doğusunda, Sibirya’nın göbeğindeki Tomsk’ta, hava sıcaklığının sıfırın altında seyrettiği bir cumartesi günü, Vladimir Vısotskiy Parkı alışılmadık bir kalabalığa ev sahipliği yaptı. Kar tanelerinin savrulduğu, zeminin beyaz bir örtüyle kaplandığı parkta, çoğunluğunu gençlerin ve genç ebeveynlerin oluşturduğu bir grup, kar ve soğuk havaya meydan okuyarak bir çember oluşturdu. Taşıdıkları pankartlardaki mesajlar ise son derece netti: “Roblox’tan ellerini çek” ve daha sembolik bir ifade olan “Roblox dijital demir perdenin kurbanı.”
Protestonun Görünmeyen Yüzü: Organizasyon ve Motivasyon
Eylemi organize edenlerden birinin sosyal medyada paylaştığı fotoğraflar, olayın boyutunu ve atmosferini belgeledi. Görüntülerde, karla kaplı zeminde bir araya gelmiş, birbirine yakın duran ve dayanışma içindeki bir grup görülüyor. Bu küçük ama anlamlı kalabalık, yalnızca bir oyun platformunun engellenmesine değil, genç neslin dijital özgürlük alanının giderek daralmasına ve devletin internet üzerindeki artan vesayetine karşı kolektif bir duruş sergiliyordu. Protestonun, Rusya’da savaş ve artan otoriter kontrol ortamında sivrilen nadir sivil itaatsizlik örneklerinden biri olması, onun önemini katbekat artırıyor.
Yasağın Resmi Gerekçesi: Ahlak, Aşırılık ve LGBT Propagandası İddiaları
Protestoya yol açan karar, Rusya Federal Bilgi Teknolojileri ve Kitle İletişim Denetleme Kurumu (Roskomnadzor) tarafından 3 Aralık’ta alındı. Kurum, platforma erişimi tamamen engelledi. Roskomnadzor’un açıklaması, tipik bir “dijital güvenlik ve ahlak koruma” söylemi taşıyordu. İlk açıklamada, platformun “çocukların manevi ve ahlaki gelişimini olumsuz etkileyebilecek uygunsuz içeriklerle dolu olduğu” savunuldu.
Geçen hafta yapılan bir başka açıklamada ise iddialar daha da sertleştirildi. Kurum, Roblox platformunda “aşırılıkçılık, terör eylemlerinin teşviki ve LGBT propagandası yapıldığını” öne sürdü. Bu argümanlar, Rusya’da son yıllarda sıklıkla yabancı teknoloji şirketlerine ve medya platformlarına yönelik yasaklamalarda kullanılan standart bir dil haline geldi. Özellikle “LGBT propagandası” suçlaması, 2022’de genişletilen ve neredeyse her türlü LGBT+ temsilini yasaklayan yasa kapsamında, birçok platform ve içeriğin engellenmesi için gerekçe olarak sunuluyor.
Daha Geniş Bir Tablo: Rusya’nın “Dijital Egemenlik” ve Kontrol Stratejisi
Roblox yasağı, Moskova’nın interneti kontrol altına alma ve “dijital egemenlik” politikasının yalnızca son halkası. Ukrayna’daki savaşın başlamasından bu yana, Rusya hükümeti Snapchat, Facebook, Instagram ve WhatsApp gibi Batılı sosyal medya platformlarını ya tamamen engelledi ya da ciddi şekilde kısıtladı. YouTube ise büyük ölçüde erişime açık olsa da, sürekli bir tehdit ve sansür baskısı altında.
Hükümetin bu stratejisinin arkasında iki temel amaç yatıyor: Birincisi, Batılı platformlar üzerinden yayılabilecek, resmi anlatıya aykırı haber ve görüşleri (özellikle savaşla ilgili olanları) sınırlamak. İkincisi ise, vatandaşların dikkatini ve dijital etkileşimini, VKontakte (VK) ve Yandex gibi yerli platformlara kaydırmak ve böylece kontrolü daha da merkezileştirmek. Ancak, Tomsk’taki protestonun da gösterdiği gibi, bu politika toplumun tüm kesimlerinde karşılık bulmuyor.
Toplumda Yarattığı İki Kutuplu Tepki: VPN’ler ve Ebeveyn Kaygıları
Roblox yasağı, Rus toplumunda derin bir bölünmeyi de su yüzüne çıkardı. Bir yanda, özellikle genç kullanıcılar ve dijital okuryazarlığı yüksek kesimler, bu tür engellemeleri anlamsız ve etkisiz buluyor. Sanal Özel Ağ (VPN) kullanımının Rusya’da neredeyse yaygın bir beceri haline geldiği göz önüne alındığında, birçok kişi için yasaklar yalnızca birkaç tıklamayla aşılabilen formalite engelleri. Bu kesim, devletin kaynaklarını, gençlerin kolayca atlatabildiği bariyerler kurmaya harcamak yerine, kaliteli yerli alternatifler üretmeye yönlendirmesini talep ediyor.
Diğer yanda ise, bazı ebeveynler ve eğitimciler, Roblox’a getirilen yasağı haklı buluyor ve hatta destekliyor. Bu kesimin endişeleri, platformun açık yapısı ve kullanıcı tarafından oluşturulan içerik (UGC) modeli etrafında dönüyor. Roblox’un, çocukların yaşlarına uygun olmayan cinsel içeriklere maruz kalmasına veya kötü niyetli yetişkinlerle iletişim kurma riskine kapı aralayabileceğini düşünüyorlar. Bu kaygılar tamamen yersiz de değil; platform, geçmişte çocuk istismarcılarının hedefi olduğu gerekçesiyle Türkiye dahil birkaç ülkede daha geçici sürelerle erişime kapatılmıştı.
Roblox’un Cevabı ve Küresel Bağlam
Merkezi Kaliforniya, San Mateo’da bulunan Roblox şirketi, Rusya’daki yasak karşısında standart bir kurumsal açıklama yaptı. Şirket sözcüsü, platformun güvenliğine olan bağlılığını vurgulayarak, “Güvenliğe derin bir bağlılık duyuyoruz ve kullanıcıları güvende tutmaya yardımcı olmak için titiz, yerleşik korumalar sağlıyoruz” ifadelerini kullandı. Bu açıklama, şirketin dünya genelindeki düzenleyici baskılara karşı geliştirdiği savunma mekanizmasının bir parçası. Roblox, yaş doğrulama sistemleri, içerik moderasyonu ve ebeveyn kontrolleri gibi araçları sürekli geliştirdiğini iddia etse de, Rus makamları bu çabaların yeterli olmadığı görüşünde.
Sonuç: Bir Protestodan Daha Fazlası
Tomsk’taki karlı parkta yaşanan bu küçük çaplı protesto, basit bir oyun yasağı meselesinin çok ötesine işaret ediyor. Bu, Rusya’nın genç neslinin, kendileri için tasarlanan dijital duvarlara karşı sessizce de olsa direnişinin somut bir ifadesi. Aynı zamanda, devletin “dijital egemenlik” ve toplumsal kontrol arayışı ile bireylerin özgürlük ve küresel internete erişim beklentileri arasındaki gerilimi gözler önüne seriyor. Soğuk Sibirya havasında titreyen elleriyle pankart tutan o bir avuç insan, yalnızca Roblox için değil, giderek daha fazla sınırlanan dijital gelecekleri için de seslerini duyurmaya çalıştı. Bu ses, Moskova’nın 2.900 km doğusundan yankılanıyor ve Rusya’nın içinde bulunduğu dönemin karmaşık sosyopolitik gerçekliğinin küçük ama anlamlı bir parçasını oluşturuyor.