Türkiye Metal Sektöründe Tarihi Toplu Sözleşme Krizi: 160 Bin İşçi Grev Eşiğinde

Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörlerinden metal işkolunda, yaklaşık 160 bin işçinin geleceğini belirleyecek grup toplu sözleşmesi görüşmeleri kritik bir kavşağa ulaştı. Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası (MESS) ile Türk Metal Sendikası arasında yürütülen ve otomotivden beyaz eşyaya, demir-çelikten yan sanayiye kadar ülkenin en büyük firmalarını kapsayan süreç, dördüncü turda derin bir uyuşmazlıkla kesintiye uğradı. Tarafların uzlaşamadığı noktalar o kadar temel ki, sendika yönetimi 9 Aralık’ta toplanacak Başkanlar Kurulu’nda olası eylem ve grev takvimini masaya yatıracak.

Masada Kırılma Noktası: Enflasyonun Gerisinde Kalan Teklif

Görüşmelerdeki en büyük tıkanma, ücret artışları konusunda yaşandı. Türk Metal Sendikası, Ağustos sonunda biten önceki sözleşmeden kaynaklanan ve birinci altı ayda yüzde 16’lara varan enflasyon kaybını telafi etmek amacıyla iddialı bir taleple masaya oturdu. Sendika, birinci altı ay için yüzde 20 zam ve saat ücretine yüzde 15.20’lik seyyanen zam, sosyal yardımlarda ise yüzde 50 artış talep etti. Bu paketin ortalama toplam artış oranı yüzde 38.97’ye denk geliyordu.

Buna karşılık işveren tarafı MESS’in teklifi ise sendika tarafından “yetersiz ve kabul edilemez” olarak nitelendirildi. MESS, ilk altı ay için saat ücretlerine sadece yüzde 5 artı seyyanen 11.50 TL zam önerdi. Bu teklifin ortalama oransal karşılığı yaklaşık yüzde 10 seviyesinde kalırken, sosyal yardımlar için ilk yıl yüzde 25, ikinci yıl için ise hiç artış öngörülmedi. Sendika, işverenin enflasyon kaybını karşılamaktan uzak olan bu teklif nedeniyle bu dönem daha sert ve tavizsiz bir tutum benimsediğini açıkladı.

Beşinci Turda Uyuşmazlık Tescillendi: Süreç Resmen Tıkandı

8 Aralık’ta gerçekleşen beşinci tur görüşme, taraflar arasındaki derin görüş ayrılığını resmileştirdi. Ücret zammı, ikramiye ve sözleşmenin yürürlük süresi gibi hayati konularda uzlaşma sağlanamayınca, uyuşmazlık tutanağı taraflarca imzalandı. Bu imza, yasal süreçte yeni ve daha gerilimli bir aşamaya geçişin işareti oldu. Artık yasal zorunluluk gereği, bir arabulucu süreci devreye girecek. Arabulucunun da tarafları uzlaştıramaması halinde ise Türk Metal Sendikası, yasal grev hakkını kullanabilecek.

Yasal prosedürlerin karmaşıklığı göz önüne alındığında, bu sürecin yaklaşık iki ay daha sürebileceği belirtiliyor. Ancak, her aşamada tarafların yeniden masaya dönüp anlaşma imkanı da bulunuyor. Fakat sendikanın aldığı tavır, önümüzdeki günlerde sektörü sarsabilecek eylemlerin sinyalini veriyor.

Anlaşma Sağlanan ve Sağlanamayan Noktalar

Beş oturum boyunca süren müzakerelerde tamamen kayıp değil. Taraflar, toplam 54 madde (47 ana, 5 ek, 2 geçici) ve iki yönetmelik üzerinde mutabakata vardı. Fazla çalışma, yıllık ücretli izin, temizlik malzemesi ödenekleri ve işçi gruplarının tanımlanması gibi teknik konular bu mutabakat kapsamında çözüme kavuşturuldu.

Ancak, geri kalan 38 maddede (33 ana, 2 ek, 3 geçici) ve bir yönetmelikte anlaşma sağlanamadı. Uzlaşmaya varılamayan başlıca konular şunlar:

• Ücret Artışları ve Sosyal Yardımlar: En temel kriz noktası. Sendika, enflasyonu karşılayacak reel artışta ısrar ederken, MESS’in teklifi sendikaya göre alım gücü erimesine yol açıyor.
• İkramiyeler: MESS, ikramiyelerin “kıstelyevm” yöntemiyle, yani devamsızlık yapılan günler kadar kesinti yapılarak ödenmesini ve bu kesintilerin bir fonda toplanmasını teklif etti. Türk Metal ise bu uygulamanın ikramiyenin ruhuna aykırı olduğunu savunarak reddetti.
• Sözleşme Süresi: İşveren tarafı, sözleşmenin üç yıllık olmasını talep ederken, sendika muhtemelen enflasyon belirsizliği nedeniyle daha kısa süreli bir anlaşma peşinde.
• Diğer Reddedilen Talepler: Sendikanın; ulusal bayram ve genel tatillerdeki çalışma ücretinde yüzde 200, gece çalışma tazminatında yüzde 20 artış ve tamamlayıcı sağlık sigortasının iyileştirilmesi gibi talepleri de işveren tarafından kabul görmedi.

Sektör Alarm Veriyor: Bursa, İstanbul, İzmir, Ankara Eylem Beklentisiyle Geriliyor

Bu süreçten etkilenecek yaklaşık 160 bin metal işçisi, Türkiye sanayisinin kalbinin attığı Bursa, İstanbul, İzmir ve Ankara gibi şehirlerdeki fabrikalarda çalışıyor. Otomotiv montaj hatları, beyaz eşya üretim tesisleri ve dev demir-çelik kompleksleri, olası bir grev veya büyük çaplı eylem durumunda derhal durma riski taşıyor. Bu da, halihazırda zorlu bir ekonomik dönemden geçen Türkiye için üretim ve ihracat anlamında ciddi bir tehdit oluşturuyor.

Türk Metal Sendikası yaptığı açıklamada, uyuşmazlığın tüm sorumluluğunu işveren tarafına yükleyerek, “Duyarlı ve yapıcı yaklaşımına karşılık MESS, ücret ve sosyal haklara ilişkin maddeler başta olmak üzere sendikamızın kabul etmeyeceği tekliflerde bulunmuştur” ifadelerini kullandı.

Önümüzdeki Günler Kritik

9 Aralık’ta toplanacak Türk Metal Başkanlar Kurulu, sadece sendikanın değil, Türkiye metal sektörünün de kaderini etkileyecek kararlara imza atacak. Kurul, işveren tarafından daha fazla taviz gelmezse, eylem ve grev takvimini netleştirecek. Önümüzdeki haftalar, tarafların son bir uzlaşma şansı bulacağı arabuluculuk görüşmelerine ve potansiyel olarak Türkiye’nin son yıllardaki en büyük iş durdurma eylemlerine sahne olabilir. Süreç, hem işçilerin alım gücü ve refahı, hem de Türkiye sanayisinin üretim kapasitesi açısından tarihi bir dönüm noktasında ilerliyor.