Demans Teşhisinde Kritik Engel: Toplumsal Korku ve Geç Kalınan Zaman
Alzheimer Derneği’nin çarpıcı araştırması, demans belirtilerinin büyük oranda gizlendiğini ve ciddiye alınmadığını ortaya koyarken, uzmanlar erken müdahalenin hayati önemine dikkat çekiyor.
Demans, yalnızca unutkanlık değil; hafıza kaybı, kişilik ve davranış değişiklikleri, dil becerilerinde gerileme, yargılama bozukluğu ve hareketle ilgili sorunlarla seyreden, bilişsel işlevlerde ilerleyici ve kalıcı bir bozulmaya yol açan kompleks bir hastalık grubudur. Ne yazık ki bu belirtiler, toplumda sıklıkla “normal yaşlanmanın doğal bir parçası” olarak görülüyor ve bu yanılgı, teşhis ve tedavi sürecini kritik ölçüde geciktiriyor. Uzmanlar, demansın erken evrelerinde ortaya çıkan ve normal yaşlılık belirtilerinden ayırt edilmesi gereken 7 önemli işarete vurgu yapıyor.
Araştırmanın Çarpıcı Sonuçları: Sessizlik ve Gecikme
Alzheimer Derneği tarafından 1.100 kişiyle gerçekleştirilen kapsamlı bir araştırma, demansla mücadelede en büyük engellerden birinin toplumsal stigma ve bilgisizlik olduğunu net bir şekilde gözler önüne serdi. Araştırma, bireylerin veya yakınlarının yaşadığı olası demans belirtileri karşısında nasıl bir tutum sergilediğini inceledi ve ortaya çıkan tablo endişe verici.
• Katılımcıların sadece %15’i, olası bir belirtiyi fark eder etmez harekete geçiyor.
• %33’lük büyük bir kesim ise, fark ettikleri belirtileri bir aydan uzun süre kimseyle, hatta aile üyeleriyle dahi paylaşmıyor.
• Daha da çarpıcı olanı, katılımcıların %11’i erken belirtileri açıkça fark etmelerine rağmen, endişelerini hiç kimseye dile getirmediğini kabul ediyor.
• Teşhis yolculuğundaki gecikme boyutunu gösteren bir diğer veri ise, hastaların %23’ünün bir sağlık uzmanına başvurmak için altı aydan fazla beklediğini ortaya koyuyor.
Bu gecikmenin altında yatan temel neden, belirtilerin neye işaret ettiği konusundaki derin bir kafa karışıklığı. Uzmanlara göre, konuşmaları veya karmaşık konuları takip etmekte zorlanma, odaklanma ve planlama problemleri, tanıdık yerlerde kaybolma, eşyaları olağandışı yerlere koyma ve yakın zamandaki olayları unutma gibi demansın erken işaretleri, çoğu zaman “işitme kaybı”, “yaşlılığa bağlı dalgınlık” veya “stres” gibi nedenlere bağlanıyor. Bu yanlış yorumlama, hastalığın erken evrede teşhis edilmesini engelliyor ve tedaviye erişim, gelecek planlaması ve yaşam kalitesinin korunması için paha biçilmez zamanın kaybolmasına neden oluyor.
“Demans kelimesinden kaçamayız. Bu gerçekle yüzleşmeli ve belirtileri görmezden gelmemeliyiz. Erken teşhis, insanların doğru desteği alması, tedavi seçeneklerinden faydalanması ve geleceklerini planlaması için kritik bir fırsat penceresidir. Korkularımız, sağlığımızın önüne geçmemeli.”
— Kate Lee, Alzheimer Derneği CEO’su
Peki insanlar neden doktora gitmekten çekiniyor? Araştırma, bu sorunun cevabını da veriyor. Yakın zamanda yapılan bir anket, katılımcıların %16’sının konulacak bir demans teşhisinin sosyal ilişkilerini ve çevrelerindeki insanların onlara bakışını olumsuz etkileyeceğinden korktuğu için bilinçli olarak doktora gitmeyi ertelediğini gösterdi. Daha yüksek bir oran olan %44 ise, bakıcılar veya aile bireyleri tarafından “abartılıyor” veya “küçümsenmek” istemediklerini ifade etti. Bu veriler, demans etrafındaki toplumsal damganın ve yanlış inanışların, bireyleri profesyonel yardım aramaktan alıkoyan en güçlü psikolojik bariyerler olduğunu kanıtlıyor.
Alzheimer Derneği CEO’su Kate Lee, bu korkularla yüzleşmenin ve sessizliği kırmanın önemini vurguluyor. Lee, erken belirtileri fark eden kişilerin vakit kaybetmeden bir sağlık uzmanına başvurması gerektiğinin altını çiziyor. Derneğin bu süreci kolaylaştırmak amacıyla hazırladığı belirti kontrol listelerinin, kişilerin gözlemlerini düzenli hale getirerek ilk doktor görüşmesine daha hazırlıklı ve net bilgilerle gitmelerine olanak sağladığını belirtiyor.
Sonuç olarak, demansla mücadelede atılacak ilk ve en önemli adım, farkındalığı artırmak ve damgayı yıkmaktır. Unutkanlık yaşlanmanın kaçınılmaz bir parçası değildir. Zihinsel işlevlerdeki değişimleri ciddiye almak, bunları saklamak yerine açıkça konuşmak ve profesyonel yardım aramak, yalnızca hastanın değil, hasta yakınlarının da yaşam kalitesini korumak adına atılacak en hayati adımdır. Geç kalınan her gün, müdahale şansını biraz daha azaltıyor.
Haber içeriği, Alzheimer Derneği’nin araştırma verileri ve uzman görüşleri doğrultusunda detaylandırılarak hazırlanmıştır. www.sozcu.com.tr internet sitesinde yayınlanan yazı, haber ve fotoğrafların her türlü telif hakkı Mega Ajans ve Rek. Tic. A.Ş’ye aittir. İzin alınmadan, kaynak gösterilerek dahi iktibas edilemez.