E-Skuter Sektöründe Devrim Niteliğinde Yeni Dönem: Coğrafi Çitleme, Yerli Üretim ve Sıkı Veri Takibi Yürürlükte

Şehir içi ulaşımın vazgeçilmezleri arasına giren elektrikli skuterların kullanımı, bugünden itibaren çok daha sıkı, teknoloji odaklı ve kapsamlı bir düzenlemeye tabi oluyor. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığı’nın ortak imzasını taşıyan ve bugün Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren yönetmelik değişikliği, sektördeki tüm paydaşların –işletmeciler, kullanıcılar ve denetleyici kurumlar– sorumluluklarını kökten yeniden şekillendiriyor. Düzenleme, güvenlikten veri paylaşımına, yerli üretimden kullanıcı deneyimine kadar uzanan geniş bir yelpazede zorunlu standartlar ve dijital altyapı gereklilikleri getiriyor.

Dijital Sınırlar: “Coğrafi Çitleme” Artık Yasal Bir Zorunluluk

Yeni düzenlemenin belki de en çarpıcı ve uygulamaya dönük maddesi, “coğrafi çitleme” (geofencing) uygulamasının resmi olarak tanınması ve zorunlu hale getirilmesi. Bu teknoloji sayesinde, belediyeler veya yetkili trafik komisyonları tarafından belirlenen hassas bölgelerde –örneğin yaya yoğunluğunun yüksek olduğu tarihi merkezler, parklar, okul çevreleri veya sahil yolları– hız sınırlamaları, mutlak giriş yasakları veya özel park kuralları dijital olarak uygulanabilecek. Sistem, işletmecilerin araç yazılımlarına entegre edilecek ve kullanıcılar üzerinde doğrudan kontrol sağlayacak.

Pratikte işleyiş şöyle olacak: Kullanıcı, coğrafi çitleme ile sınırlandırılmış bir bölgeye yaklaştığında skuterin ekranından veya bağlı olduğu mobil uygulamadan sesli ve görsel uyarı alacak. Eğer kullanıcı uyarıyı dikkate almayıp kısıtlı bölgeye girmeye devam ederse, araç yazılımı devreye girerek aracın hızını otomatik ve kademeli olarak maksimum 6 km/s seviyesine düşürecek. Bu önlem, özellikle yayaların güvenliği için kritik bir engel oluşturmayı amaçlıyor.

Her An Takip: Üç Dakikalık Konum Verisi ve U-Net Zorunluluğu

Yönetmelik, şeffaflık ve denetimi artırmak amacıyla işletmeciler üzerine benzeri görülmemiş bir veri paylaşım yükümlülüğü getiriyor. Yetki belgesi sahibi tüm şirketler, operasyonda bulunan her bir e-skotere ait seri numarası, plaka bilgisi, anlık konum verisi, sürüş rotası, sürüş süresi ve kullanıcı bilgileri gibi tüm verileri, hizmet sonlanıncaya kadar merkezi U-Net sistemi üzerinden ilgili kamu kurumlarıyla paylaşmak zorunda.

Veri aktarımının sıklığı da katı kurallara bağlanıyor. Buna göre, bir skuter kullanımdayken konum bilgisi her üç dakikada bir gerçek zamanlı olarak işlenip U-Net’e gönderilecek. Sürüş tamamlandıktan sonra ise, ilgili sürüşe dair tüm veri paketinin en geç on dakika içinde sisteme yüklenmesi gerekecek. Bu kapsamlı veri akışı, trafik planlaması, kaza analizi ve düzensiz kullanımın tespiti gibi alanlarda yetkililere güçlü bir analiz imkanı sunacak.

Kullanıcı Güvenliği ve Hizmet Kalitesi Ön Plana Çıkıyor

Yeni düzenleme, son kullanıcıyı korumaya ve hizmet kalitesini garanti altına almaya yönelik somut adımlar da içeriyor. Tüm e-skuter işletmecileri, kullanıcılarına 7 gün 24 saat kesintisiz destek sunacak bir çağrı merkezi veya aynı işlevi gören bir mobil uygulama kanalı bulundurmak zorunda. Bu kanallar, acil durumlar, teknik arızalar veya ihtilaflar için hayati bir bağlantı noktası olacak.

Ayrıca, kullanıcıların bilinçli tercih yapabilmesi için mobil uygulamalarda belirli bilgilerin açıkça sunulması zorunlu hale getiriliyor. Kullanıcı, uygulamada bir aracı seçmeden önce anlık ücret tarifesini, aracın tam konumunu, batarya şarj seviyesini, tahmini menzilini ve aracın alınıp bırakılabileceği coğrafi alanları net bir şekilde görebilecek. İşletmeciler, UKOME (Ulaşım Koordinasyon Merkezi) veya il trafik komisyonlarınca belirlenen hız limitlerine uyulmasını sağlamakla da yükümlü tutuluyor.

Yerli Üretim Hedefi ve İşletmecilere Geçiş Süreci

Yönetmeliğin sektörde uzun vadeli bir dönüşüm hedefleyen en dikkat çekici maddelerinden biri de yerli üretim teşviki. Buna göre, işletmecilerin filolarında bulundurdukları e-skuterlerin en az yüzde 30’unun Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından belgelendirilmiş yerli üreticilerden temin edilmesi gerekecek. Ancak, sektörün mevcut filolarını ve tedarik zincirlerini bu kurala uyum sağlayacak şekilde dönüştürmesi için önemli bir süre tanınıyor. Bu zorunluluğun yürürlük tarihi 1 Temmuz 2026’ya kadar ertelendi.

İşletmeciler, yönetmeliğin diğer teknik ve idari hükümlerine uyum sağlamak için altı aya kadar ek süre de elde edebilecek. Ayrıca, aylık periyotlarla kaza istatistikleri ve kullanıcı şikayet verilerini düzenli olarak U-Net sistemine bildirmekle yükümlü kılınıyorlar. E-skuter kullanım izinlerinin süresi 2 yıl olarak belirlenirken, bu sürenin sonunda işletmeci yeni başvuru yapmazsa, izinler ilgili mercilerce otomatik olarak bir yıl daha uzatılabilecek.

Üç Bakanlığın Ortak Denetimi ve Yeni Dönemin Etkileri

Yönetmeliğin tüm hükümleri, yayımlandığı tarih itibarıyla, yani bugünden itibaren geçerli olacak. Düzenlemenin uygulanması ve denetlenmesi sorumluluğu ise Ulaştırma ve Altyapı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği ile İçişleri Bakanlıkları’na ortak bir şekilde verildi. Bu çok paydaşlı yapı, konunun sadece bir ulaşım meselesi değil, aynı zamanda şehir güvenliği, planlaması ve çevre politikalarıyla doğrudan ilişkili olduğunu gösteriyor.

Uzmanlar, bu kapsamlı düzenlemenin, kontrolsüz büyüyen paylaşımlı e-skuter pazarında çok geç kalınmış bir düzenleme ve standardizasyon hamlesi olduğunu belirtiyor. Kullanıcılar daha güvenli ve öngörülebilir bir hizmet alırken, belediyeler ve kamu kurumları da şehirlerin karmaşık dokusuna entegre olan bu yeni ulaşım türünü veriye dayalı olarak yönetme ve planlama imkanına kavuşacak. Sektör temsilcileri ise, özellikle veri paylaşımı ve yerli üretim şartları gibi yükümlülüklerin, maliyetleri ve operasyonel süreçleri yeniden gözden geçirmelerini gerektireceğini ifade ediyor.