Ekmekten Taksiye: Esnaf Fiyatlandırmasında Devrim Niteliğinde Bir Sistem
Türkiye’de uzun yıllardır tartışma konusu olan ekmek, simit, minibüs, taksi ve servis ücretleri gibi temel mal ve hizmetlerin fiyatlandırma süreçlerinde tarihi bir dönüşüm kapıda. AK Parti’nin TBMM Başkanlığı’na sunduğu kanun teklifi, esnaf ve sanatkarların sunduğu mal ve hizmetlerin fiyat belirleme mekanizmasını baştan aşağı yeniden şekillendiriyor.
Yeni sistem, fiyatlandırma süreçlerinde şeffaflığı ve denetimi güçlendirmeyi, yerel ekonomik dinamikleri göz önünde bulundurmayı ve uzlaşma kültürünü kökleştirmeyi amaçlıyor.
Fiyat Tarifeleri Odaların İnisiyatifinde Şekillenecek
Var olan düzenden köklü bir ayrılık getiren bu düzenlemeyle, esnaf ve sanatkarların ürettiği mal ve hizmetlerin fiyat tarifeleri bağlı oldukları odalar tarafından hazırlanacak. Bu tarifeler, odanın üyesi olduğu birlik yönetim kuruluna iletilecek ve kurulun 30 gün içinde onay ya da ret kararı vermesi zorunlu olacak.
Fiyat Onay Sürecinin Yeni Dinamikleri
• 1. Aşama: Esnaf odaları fiyat tarifesini oluşturur
• 2. Aşama: Oluşturulan tarife birlik yönetim kuruluna sunulur
• 3. Aşama: Birlik, 30 gün içinde onay ya da ret kararını açıklar
• 4. Aşama: Onaylanan tarife, itiraz olmazsa 15 gün sonra yürürlüğe girer
Ticaret Bakanlığı’nın Belirleyici Rolü
Yeni sistemde Ticaret Bakanlığı’na kritik bir denetim ve rehberlik görevi yükleniyor. Bakanlığın görüşüne bağlı olan fiyat tarifelerinde 30 günlük süre, görüş talebinin bakanlığa ulaştığı gün askıya alınacak ve bakanlığın görüşü birliğe iletildiğinde süre yeniden işlemeye başlayacak. Bu düzenleme, bakanlık değerlendirmesinin süreci sekteye uğratmasının önüne geçmeyi hedefliyor.
Uzlaşma Komisyonu: Çatışmaların Çözüm Merkezi
Sistemin en çarpıcı yeniliklerinden biri, uzlaşma komisyonu mekanizmasının hayata geçirilmesi. Belediyeler veya bölgenin en yüksek mülki amiri tarafından itiraz edilen fiyat tarifeleri ile Bakanlığın olumsuz görüş bildirdiği tarifeler için uzlaşma komisyonu devreye sokulacak.
Komisyon, bölgenin mülki amirinin liderliğinde çok taraflı bir yapıyla kurulacak:
- Ticaret İl Müdürlüğü temsilcisi
- Defterdarlık temsilcisi
- Belediye temsilcisi
- İldeki ilgili kamu kurumu temsilcisi
- Ticaret ve Sanayi Odası temsilcisi
- Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği temsilcisi
Komisyonda hangi kurum temsilcisinin yer alacağı, talep edilen tarifenin içeriğine göre komisyon başkanı tarafından belirlenecek. Kararlar, salt çoğunluk esasıyla alınacak.
Komisyon Kararlarını Nasıl Şekillendirecek?
Uzlaşma komisyonu, karar süreçlerinde mevcut maliyetleri, ortalama kâr marjlarını ve Orta Vadeli Program’da (OVP) belirtilen enflasyon hedeflerini göz önünde bulunduracak. Bu çok yönlü değerlendirme, fiyatların hem gerçekçi hem de sürdürülebilir olmasını sağlamayı hedefliyor.
Düzenlemenin gerekçesinde, “Fiyat tarifelerine yönelik itirazlar durumunda, yerel ekonomik koşullar, maliyetler ve kâr marjları esas alınarak komisyon tarafından derinlemesine bir inceleme yapılacak ve nihai karar doğrudan verilebilecektir” deniliyor.
Zaman Çizelgesi ve Uygulama Esasları
Bakanlığın olumsuz görüş bildirdiği fiyat tarifeleri, 15 gün içinde uzlaşma komisyonunda nihai karara bağlanacak. Komisyonun kesin kararı sonrası talep edilen tarife yürürlüğe girecek. Bakanlığın görüşüne tabi olacak tarifeler ve uzlaşma komisyonunun değerlendirme süreçlerine dair usul ve esaslar ise bakanlık tarafından yayımlanacak yönetmelikle netleştirilecek.
Yeni Sistemin Olası Yansımaları
Bu köklü düzenlemenin, özellikle günlük yaşamı doğrudan etkileyen ekmek, simit ve toplu taşıma ücretleri gibi alanlarda:
- Fiyat belirleme süreçlerini standartlaştırması
- Yerel ekonomik gerçekleri daha fazla gözetmesi
- Şeffaflığı pekiştirmesi
- Anlaşmazlıkları daha hızlı çözüme kavuşturması
- Esnaf ve tüketici çıkarları arasında denge kurması öngörülüyor.
Sistemin etkinliği, uygulama detaylarının nasıl şekilleneceğine ve yerel düzeydeki komisyonların işleyişindeki başarıya bağlı olacak. Türkiye ekonomisinin bel kemiği olan esnaf ve sanatkarlar ile milyonlarca vatandaşın günlük hayatını derinden etkileyecek bu düzenleme, büyük bir dikkatle izleniyor.
