Avustralya’da Dijital Çağın En Sert Düzenlemesi: 16 Yaş Altına Sosyal Medya Yasağı Geliyor
Dünya genelinde sosyal medya platformlarının çocuklar ve gençler üzerindeki etkisi tartışılırken, Avustralya hükümeti küresel ölçekte ses getirecek radikal bir karara imza attı. 10 Aralık tarihi itibarıyla, ülkede 16 yaşından küçük bireylerin sosyal medya platformlarını kullanması yasaklanacak. Bu karar, yalnızca yüz binlerce Avustralyalı gencin dijital alışkanlıklarını kökten değiştirmekle kalmayacak, aynı zamanda dünyanın geri kalanı için de bir test sahası ve emsal teşkil edecek.
Devasa Bir Kitle Etkilenecek: Rakamlar Ne Söylüyor?
Yasağın kapsamının büyüklüğü, resmi verilerle daha net anlaşılıyor. Sadece Instagram platformunda, 13 ila 15 yaş aralığında yaklaşık 350 bin Avustralyalı kullanıcı bulunuyor. Facebook, TikTok, Snapchat gibi diğer popüler platformlar da hesaba katıldığında, yasağın doğrudan etkileyeceği genç nüfusun yarım milyona yaklaştığı tahmin ediliyor. Bu, bir neslin sosyal etkileşim, bilgi edinme ve eğlence alışkanlıklarında tarihi bir dönüşüm anlamına geliyor.
Uygulama Mekanizması Nasıl İşleyecek? En merak edilen sorulardan biri, bu yasağın pratikte nasıl denetleneceği. Planlanan modele göre, her kullanıcı sürekli olarak yaşını ispatlamak zorunda kalmayacak. Bunun yerine, yalnızca yasağı ihlal ettiğinden makul şüphe duyulan kullanıcılardan yaş kanıtı talep edilecek. Bu, bir nevi “şikayet ve kontrol” mekanizması olarak işleyecek. Ancak, “makul şüphe” kavramının nasıl tanımlanacağı ve platformların bu şüpheyi neye dayanarak oluşturacağı ise henüz netlik kazanmış değil.
Platformların Omuzlarına Ağır Bir Yük Biniyor
Yasanın en çarpıcı yönlerinden biri, sorumluluğun büyük ölçüde sosyal medya şirketlerine yüklenmesi. Platformlar, 16 yaşından küçük kullanıcıları tespit etmek ve platformlarından uzaklaştırmakla yükümlü tutulacak. Uyum sağlamak için “makul adımlar” atmadıkları tespit edilen şirketler, 10 milyon Avustralya Doları (yaklaşık 32 milyon ABD Doları) gibi rekor düzeyde para cezalarıyla karşı karşıya kalacak. “Makul adım” tanımının esnek bırakılması, platformları sürekli ve etkili bir doğrulama sistemi geliştirmeye zorlayan bir baskı aracı olarak görülüyor.
Devlerden ilk tepki Meta’dan geldi. Facebook ve Instagram’ın ana şirketi, hesap oluşturma sırasında verilen yaş bilgilerini tarayarak, şüpheli bulduğu hesapları askıya almaya başladı bile. Askıya alınan kullanıcılara, hesabı geri alabilmek için görüntülü kimlik doğrulaması veya resmi bir kimlik belgesi sunma seçenekleri sunuluyor. Bu, yasanın yürürlüğe girmesinden önceki erken bir uyum hamlesi olarak değerlendiriliyor.
Yasak Kapsamı Genişliyor: Sadece Sosyal Ağlar Değil
Başlangıçta yasağın Facebook, Instagram, Snapchat ve TikTok gibi geleneksel sosyal ağlarla sınırlı kalacağı düşünülüyordu. Ancak hükümetin nihai listesi çok daha kapsamlı. Kick ve Twitch gibi canlı yayın platformları da yasak kapsamına alındı. En dikkat çekici gelişme ise YouTube ile ilgili yaşandı. Platformun eğitim içerikleri barındırması nedeniyle muaf tutulması yönünde kamuoyundan ve bazı çevrelerden gelen önerilere rağmen, YouTube da yasaklı platformlar listesine eklendi. Bu karar, hükümetin “potansiyel risk taşıyan tüm sosyal etkileşim platformları” tanımını son derece geniş yorumladığının açık bir göstergesi.
“Ollie internette zorbalığa uğruyordu ve TikTok, Snapchat ve YouTube gibi uygulamalar ona yeme bozukluğunu körükleyen içerikler gösteriyordu. Bu planlanan yasa bir yıl önce yürürlükte olsaydı, oğlum hala yanımda olabilirdi.”
– Mia, oğlu sosyal medya zorbalığı nedeniyle intihar eden bir anne.
Mükemmel Bir Çözüm Mü? Hükümet Bile Şüpheci
Avustralya hükümeti, getirdiği bu sert önlemin %100 başarılı olmayacağının farkında. Gençlerin, yasağı delmek için sahte kimlikler kullanmasının, ebeveyn hesaplarını ele geçirmesinin veya yapay zeka araçlarıyla yaşlarını büyük gösteren fotoğraflar oluşturmasının beklendiği açıklandı. Hükümetin asıl stratejisi, bu kaçınılmaz delme girişimlerinin önüne, platformları yüksek cezalarla tehdit ederek onları daha sofistike yaş doğrulama sistemleri (yapay zeka tabanlı yaş tahmini, biyometrik veri analizi gibi) geliştirmeye zorlamak. Bu bir anlamda, güvenlik yükünü özel sektöre devretmek olarak yorumlanıyor.
Toplum İkiye Bölünmüş Durumda: Koruma mı, Fırsat Kısıtlaması mı?
Yasa, Avustralya toplumunda derin bir tartışmayı da beraberinde getirdi. Bir yanda, Mia gibi, sosyal medyanın zorbalık, mental sağlık sorunları ve uygunsuz içeriklere erişim gibi somut risklerinden çocuklarını korumak isteyen ebeveynler var. Bu kesim, yasayı gecikmiş ama hayati bir önlem olarak görüyor.
Diğer yanda ise, sosyal medyanın gençler için kimlik oluşturma, yaratıcılığı geliştirme ve hatta finansal fırsatlar yaratma aracı olduğunu savunanlar var. 12 yaşındaki Ava Chanel Jones, bu ikinci grubun canlı bir örneği. Annesi Zoe’nin rehberliğinde, Instagram’ı dans içerikleri paylaşmak, modellik yapmak ve marka işbirlikleri için kullanıyor. 11.400’ü aşan takipçisi sayesinde aylık gelir elde ediyor, markalardan ürünler alıyor ve kendi giyim markasını çıkarma hayali kuruyor.
“Ben onun ebeveyniyim. Sosyal medyada olduğunda onu en iyi şekilde korumak benim sorumluluğum. Onunla gurur duyuyorum ve bu fırsatın devam etmesi için platform ayarlarını birlikte düzenliyoruz.”
– Zoe, influencer kızı Ava’nın annesi.
Zoe’nin yaklaşımı, yasak yerine ebeveyn denetimi, dijital okuryazarlık eğitimi ve açık iletişimin daha etkili olduğu görüşünü temsil ediyor. Bu kesim, devletin korumacı müdahalesinin, sorumlu kullanımı öğrenme ve dijital ekonomide erken deneyim kazanma fırsatlarını kısıtlayacağını düşünüyor.
Sonuç: Bir Dünya İzliyor
Avustralya’nın bu cesur ve tartışmalı hamlesi, 10 Aralık’ta yürürlüğe girdiğinde yalnızca yerel bir uygulama olarak kalmayacak. Tüm dünya, yasanın uygulanabilirliğini, gençler üzerindeki etkilerini, platformların tepkilerini ve toplumsal kabulünü yakından izleyecek. Başarılı olması veya ciddi aksaklıklarla karşılaşması, ABD, AB ve Birleşik Krallık başta olmak üzere pek çok ülkenin benzeri düzenlemeler için yol haritasını belirleyecek. Avustralya, dijital çağda çocuk koruma ile ifade özgürlüğü ve ekonomik fırsatlar arasındaki ince çizgide, küresel bir laboratuvar işlevi görüyor. Sonuçları, 21. yüzyılın dijital toplum sözleşmesinin şekillenmesinde kritik bir rol oynayacak.
