AB’de Tarihi Bir Adım: Dondurulmuş Rus Varlıkları Ukrayna İçin Kullanılabilir

Avrupa Birliği’nin (AB) doğu kanadında yer alan yedi ülkenin liderleri, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik savaşının finansal dengelerini değiştirebilecek cesur bir öneriye ortak imza attı. Estonya, Finlandiya, İrlanda, Letonya, Litvanya, Polonya ve İsveç’in devlet ve hükümet başkanları, yaptırımlar kapsamında dondurulan Rus varlıklarının, Ukrayna’ya sağlanacak mali yardımın finansmanında kullanılmasını güçlü şekilde desteklediklerini açıkladı. Bu tarihi çağrı, AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve AB Konseyi Başkanı Antonio Costa’ya hitaben yazılan ortak bir mektupla resmiyet kazandı.

Bir Dayanışma Bildirisi: “Zaman Kritik Önemde”

Liderlerin kaleme aldığı mektup, yalnızca bir mali mekanizma önerisinden çok daha fazlasını, derin bir siyasi ve ahlaki argümanı içeriyor. Mektupta, Avrupa’nın 2022’den bu yana Ukrayna’ya verdiği desteğin temel gerekçesi, “Rusya’nın emperyalist emellerinin, Ukrayna’nın ötesinde tüm Avrupa güvenliğini tehdit etmesi” olarak vurgulanıyor. Ukrayna’nın yalnızca toprak bütünlüğü için değil, aynı zamanda kıtanın özgürlüğü ve temel değerleri için de mücadele ettiğinin altı çizilerek, bu desteğin “uzun vadeli ve sağlam” bir temele oturtulması gerektiği belirtiliyor.

Ukrayna’nın acil bütçe açığı ve savunma ihtiyaçlarına dikkat çeken yedi lider, AB Komisyonu’nun hazırladığı somut plana tam destek veriyor: AB içinde dondurulan Rus varlıklarının nakit bakiyeleri veya bunlardan elde edilecek kârlar kullanılarak, Ukrayna’ya “tazminat kredisi” sağlanması. Liderler, bu seçeneğin hem “mali açıdan uygulanabilir” hem de “siyaseten gerçekçi” olduğu görüşünü paylaşıyor. Mektuptaki en çarpıcı ifadelerden biri ise şu: “Zaman, kritik önemdedir.” Liderler, Aralık ayında yapılacak AB Zirvesi’nde bu konuda bir karar alınarak, Ukrayna’nın hem savunma kapasitesini güçlendirme hem de adil bir barış için müzakere masasına daha güçlü oturma fırsatı yakalanabileceğini ifade ediyor.

Planın Detayları ve Temel Prensipler

AB Komisyonu’nun üzerinde aylardır çalıştığı plan, karmaşık ancak prensip olarak net bir mekanizma öngörüyor. Buna göre, dondurulmuş Rus varlıkları (tahviller, nakit para, menkul kıymetler) doğrudan ele geçirilmeyecek, ancak Ukrayna’ya sağlanacak çok yüksek miktardaki (tahminen 50-60 milyar avro civarında) bir kredinin teminatı olarak kullanılacak. Bu kredinin geri ödemesi için ise önemli bir şart öne sürülüyor: Ukrayna, bu krediyi ancak Rusya, uluslararası hukuka aykırı işgalinin yol açtığı zararları tazmin etmeye başlarsa geri ödeyecek. Esasen bu, Rusya’nın gelecekte ödeyeceği savaş tazminatlarını şimdiden Ukrayna’ya avans olarak aktarmanın bir yolu olarak tasarlanmış durumda.

İç Tartışmalar ve Endişeler: Belçika, ECB ve Rusya’nın Tepkisi

Ancak bu radikal plan, AB içinde bazı önemli çekincelerle karşılaşıyor. En büyük endişelerden biri, Belçika’dan geliyor. Zira dondurulmuş Rus varlıklarının büyük bir kısmı, Brüksel merkezli uluslararası takas ve saklama kuruluşu Euroclear aracılığıyla Belçika’da bulunuyor. Belçika Başbakanı Bart de Wever, bu varlıkların teminat olarak kullanılmasını, ancak tüm risklerin AB üye devletleri arasında adil şekilde paylaşılması, kolektif hareket edilmesi ve sağlam bir yasal dayanağın ortaya konulması şartıyla kabul edilebileceğini söylüyor. Belçika, olası bir Rus yaptırım veya hukuki talebinin tek hedefi olmak istemiyor. Ayrıca Belçika, Ukrayna’ya yapılacak desteğin AB’nin ortak borçlanması (ortak tahvil çıkarılması) yoluyla sağlanması fikrine daha sıcak bakıyor.

Bir diğer kritik uyarı ise Avrupa Merkez Bankası’ndan (ECB) geldi. ECB Başkanı Christine Lagarde ve diğer yetkililer, dondurulmuş merkez bankası varlıklarına el konulması veya bu şekilde kullanılmasının tehlikeli bir emsal oluşturabileceğini ve uluslararası yatırımcılar nezdinde avronun güvenilir bir rezerv para birimi olma itibarını zedeleyebileceğini dile getiriyor. Bu endişe, planın uzun vadeli finansal sonuçlarının dikkatle hesaplanması gerektiğini gösteriyor.

Tabii ki, Rusya’nın tepkisi sert olacak. Moskova, daha önce de bu tür adımların “çalınmış varlıkların” iadesi anlamına geleceğini ve uluslararası hukukun ihlali olduğunu iddia etmişti. Rus yetkililer, özellikle varlıkların fiziken bulunduğu Belçika’yı doğrudan sorumlu tutacaklarını açıkça beyan etmiş durumda.

Yol Haritası: Gözler Aralık Zirvesi’nde

Tüm bu tartışmaların odağında, 18 Aralık 2024 tarihinde Brüksel’de toplanacak olan AB Liderler Zirvesi bulunuyor. Yedi ülkenin mektubu, bu zirveye giden süreçte önemli bir siyasi ivme yarattı. Zirvede, tazminat kredisi mekanizmasının yasal, finansal ve siyasi detayları masaya yatırılacak ve nihai bir karara varmak için yoğun müzakereler yapılacak.

Sonuç olarak, AB tarihinde benzeri görülmemiş bu öneri, savaşın maliyetini saldırgan tarafa ödetme fikrini somut bir politika aracına dönüştürme çabasını temsil ediyor. Doğu Avrupa ülkelerinin öncülük ettiği bu hamle, Ukrayna’ya sürdürülebilir bir finansman kaynağı sağlamanın yanı sıra, Rusya’ya karşı yaptırımların etkinliğini ve caydırıcılığını bir üst seviyeye taşımayı hedefliyor. Ancak önündeki hukuki engeller, finansal riskler ve üye devletler arasındaki görüş farklılıkları, Aralık zirvesinin Avrupa’nın jeopolitik geleceğini şekillendirecek kritik bir sınav olacağını gösteriyor.