Türkiye’de Eğitim Harcamalarında Çarpıcı Artış: 5 Yılda 8,2 Kat Büyüme
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) güncel verileri, ülkenin eğitim alanına yönelik finansal kaynak aktarımında son beş yılda olağanüstü bir sıçrama yaşandığını ortaya koyuyor. 2020 ile 2024 yılları arasını kapsayan dönem, eğitim bütçelerinde hem mutlak rakamlar hem de artış oranları açısından dikkat çekici bir tablo sunuyor. Bu süreç, sadece devletin değil, özel kesimin de eğitime verdiği önceliğin giderek arttığını gözler önüne seriyor.
Toplam eğitim harcamaları, 2020-2024 döneminde tam 8,2 kat artarak, 267,6 milyar liradan 2,2 trilyon liraya yükseldi. Bu beş yıllık dönemde eğitim için yapılan toplam harcama ise 4 trilyon 533 milyar 281 milyon lira gibi devasa bir rakamı buldu.
Kademeli ve Hızlı Bir Yükseliş: Trilyon Sınırı Aşıldı
Harcama eğilimine yıllar bazında bakıldığında, artışın kademeli ama özellikle son iki yılda ivme kazanan bir seyir izlediği görülüyor. 2020 yılında 267 milyar 596 milyon lira olan toplam eğitim harcamaları, 2021’de 347 milyar 66 milyon liraya yükseldi. 2022 yılı ise adeta bir sıçrama noktası oldu ve harcamalar 587 milyar 438 milyon liraya ulaştı.
Asıl dönüm noktası 2023 yılında yaşandı. Türkiye’de eğitim harcamaları tarihinde ilk kez 1 trilyon lira psikolojik sınırı aşılarak 1 trilyon 130 milyar 844 milyon lira seviyesine çıktı. Bu artış trendi 2024’te de devam etti ve geçtiğimiz yıl eğitim için 2 trilyon 200 milyar 338 milyon lira kaynak kullanıldı. Bu rakam, 2020 yılına kıyasla neredeyse on katlık bir büyümeye işaret ediyor.
Devletin Eğitim Bütçesindeki Olağanüstü Artış
Toplam harcamaların büyük kısmını oluşturan devlet kaynaklı eğitim yatırımlarında da benzer şekilde çarpıcı bir büyüme gözlemleniyor. Devletin eğitim harcamaları 2020’de 203 milyar 650 milyon lira iken, 2024 yılı itibarıyla yaklaşık %770’lik inanılmaz bir artışla 1 trilyon 777 milyar 837 milyon liraya fırladı. Beş yıllık dönemde devletin eğitime ayırdığı toplam kaynak ise 3 trilyon 647 milyar 298 milyon lira oldu.
Özel Kesimin Katkısı: %600’ün Üzerinde Artış
Eğitim finansmanına özel kesimin katkısı da yadsınamaz düzeyde. Hane halkları, özel okullar, vakıflar ve uluslararası kaynakları içeren özel harcamalar grubunun eğitime ayırdığı tutar, 2020-2024 döneminde %600’ün üzerinde bir artış gösterdi. Bu kalemdeki harcamalar, 75 milyar 750 milyon liradan 529 milyar 535 milyon liraya yükseldi. Özel kesim, beş yıllık süreçte eğitim için toplamda 1 trilyon 96 milyar 821 milyon lira harcama gerçekleştirdi.
Harcamaların Lokomotifi: Yükseköğretim
Hem devlet hem de özel kesim için eğitim harcamalarının en önemli kalemini yükseköğretim oluşturuyor. Devletin yükseköğretime ayırdığı kaynak, 2020’de 70 milyar 636 milyon lira iken, 2024’te 599 milyar 621 milyon liraya çıkarak neredeyse 8,5 kat arttı. Bu, devletin eğitim bütçesi içinde yükseköğretime verdiği stratejik önemi açıkça gösteriyor.
Özel kesimde de benzer bir eğilim söz konusu. Hane halkları ve diğer özel kaynakların yükseköğretime yönelik harcamaları aynı dönemde 26 milyar 341 milyon liradan 162 milyar 118 milyon liraya yükseldi. Bu da, özel üniversitelere olan talebin ve bu alana yapılan yatırımların arttığının bir göstergesi olarak yorumlanıyor.
2020-2024 Dönemi Eğitim Harcamaları Dağılımı (Milyon TL)
| Yıl | Toplam Harcama | Devlet Harcaması | Özel Kesim Harcaması | Devletin Yükseköğretim Harcaması | Özel Kesimin Yükseköğretim Harcaması |
|---|---|---|---|---|---|
| 2020 | 267.596 | 203.650 | 75.750 | 70.636 | 26.341 |
| 2021 | 347.066 | Veri yok* | Veri yok* | Veri yok* | Veri yok* |
| 2022 | 587.438 | Veri yok* | Veri yok* | Veri yok* | Veri yok* |
| 2023 | 1.130.844 | Veri yok* | Veri yok* | Veri yok* | Veri yok* |
| 2024 | 2.200.338 | 1.777.837 | 529.535 | 599.621 | 162.118 |
* Haber metninde yalnızca 2020 ve 2024 yılları için detaylı kamu/özel kesim ve yükseköğretim ayrıntıları verilmiştir. Ara yıllara ilişkin detaylı dağılım TÜİK’in kapsamlı veri setinde yer almaktadır.
Sonuç olarak, TÜİK verileri Türkiye’de eğitimin hem kamu politikaları hem de hane halkı bütçeleri içinde giderek daha merkezi bir konuma yerleştiğini ortaya koyuyor. Özellikle yükseköğretim alanına yapılan yoğun yatırım, beşeri sermayenin geliştirilmesine verilen önemi yansıtıyor. Ancak, bu rakamsal büyümenin yanı sıra, harcamaların kalitesi, etkinliği ve eğitim çıktılarına olan somut katkısı da gelecek dönemde üzerinde durulması gereken diğer kritik başlıklar olarak öne çıkıyor.
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden derlenmiştir.
