İstanbul Teknik Üniversitesi, Afetlerin Ardışık Tehlikelerini Yapay Zeka ile Tanımlıyor
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) bilim insanları, afetlerin ardından ortaya çıkabilecek ardışık ve karmaşık tehlikeleri önceden tespit etmek amacıyla geliştirdikleri yenilikçi yazılımı kullanıma sunuyor. Bu ileri teknolojik gelişme, afetlere müdahalede zaman kazandırırken, olası ikincil ve domino etkili olayların önlenmesine önemli katkılar sağlayacak.
Projeyi Yürütücü Prof. Dr. Tolga Görüm ve Ekip Çalışmaları
Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tolga Görüm öncülüğündeki ekip, “TÜBİTAK 2247-A Ulusal Lider Araştırmacılar Programı” kapsamında desteklenen projede, afet sonrası oluşabilecek ardışık tehlikeleri detaylı analiz eden ve tahmin eden yapay zeka tabanlı çözümler geliştiriyor. Bu çalışmalar, afetlerin dinamik ve karmaşık doğasını dikkate alarak, olası riskleri önceden öngörmeyi amaçlıyor.
Depremler ve Sonrası Oluşan Riskler Üzerine Çalışmalar
Prof. Görüm, özellikle 6 Şubat 2023’te gerçekleşen Kahramanmaraş merkezli depremlerin, afet yönetimi ve risk analizi alanında bir dönüm noktası olduğunu vurguluyor. Depremin tetiklediği toplam 12 bin heyelan ve bunların çeşitli etkileri üzerine yapılan çalışmalar, afet sonrası ortaya çıkabilecek malzeme kaymaları ve moloz akışlarının, bölge halkı ve altyapı üzerinde ciddi tehditler oluşturduğunu gösteriyor. Ayrıca, depremin barajlarda siltasyon ve tıkanıklık gibi uzun vadeli etkilerinin de detaylı bir şekilde incelendiğini belirtiyor.
Yapay Zeka ve Makine Öğrenmesi ile Güçlendirilmiş Analiz Araçları
Görüm, yapay zeka teknolojilerinin afet sonrası oluşabilecek olayların hızla analiz edilmesinde ve öngörülmesinde kritik bir rol oynadığını söylüyor. Yamaç hareketleri, malzeme birikimi ve siltasyon gibi dinamik olayların uzun vadeli etkileri, makine öğrenmesi ve derin öğrenme algoritmalarıyla modelleştiriliyor. Bu sayede, afetlerin domino etkisiyle büyümesine karşı önleyici tedbirler alınması amaçlanıyor.
Dinamik ve Öğrenen Modeller ile Risk Yönetimi
Projenin temel hedeflerinden biri, her yeni olayın sisteme vaka olarak entegre edilerek modelin sürekli öğrenmesini sağlamak. Böylece, afetlerin olasılığı ve büyüklüğü her yıl değişebildiği için, sistemin adaptif ve dinamik hale gelmesi sağlanacak. Bu yaklaşımla, her yeni vaka ile modelin doğruluk oranı artacak ve daha güvenilir tahminler mümkün hale gelecek.
Yapay Zeka ile Çoklu ve Dinamik Tehlikelerin Yönetime Entegre Edilmesi
Prof. Görüm, yapay zeka ve makine öğrenmesinin sadece tekil olaylar değil, aynı zamanda çoklu ve ilişkili olayların da detaylı analizi için hayati önem taşıdığını belirtiyor. Olayların zaman içindeki gelişimi, tetikleyicileri ve şiddet dağılımları gibi veriler, yapay zeka tarafından toplanıp analiz edilecek ve böylece afetlerin tahmini ve önlenmesi için kapsamlı bir altyapı oluşturulacak.
AFAD ve Kamu Güçleri İçin Geliştirilen Entegre Sistem
Bu teknolojik altyapı, AFAD’ın “Afet Risk Azaltma Sistemi” içerisine entegre edilerek, afetlere karşı önleyici ve hızlı müdahale imkanlarını artıracak. Ayrıca, yetkililere ve paydaşlara erken uyarı ve önlem stratejileri konusunda rehberlik edecek gelişmiş karar destek sistemleri de geliştirilmekte.
Projenin Yenilikçi ve İlk Olma Niteliği
Çalışmanın, afetlerin tetikleyici ve birbirini etkileyen olayların olasılıklarını analiz eden ilk kapsamlı uygulama olması, Türkiye’de ve dünyada büyük bir öneme sahip. Proje kapsamında, doktora ve sonrası araştırmacılar üç yıl boyunca aktif rol alarak, yeni nesil afet tahmin ve önleme teknolojilerinin geliştirilmesine katkı sağlayacaklar.
İşbirlikleri ve Paydaşlar
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı bünyesindeki Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü gibi önemli kurumlar, projenin paydaşları arasında yer alıyor. Bu işbirliği, projenin hem saha uygulamalarını hem de politika geliştirilmesine doğrudan katkı sağlamasını hedefliyor.
Sonuç olarak, bu ileri teknolojik girişim, afetlerin önlenmesinde ve risklerin azaltılmasında devrim yaratacak, ülkemizin ve tüm dünyanın daha güvenli bir yaşam alanına ulaşması adına büyük bir adım olacak.
